Historia

Biały Dunajec : wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim, na wysokości 660-950 m n.p.m.siedziba gminy Biały Dunajec.

Biały Dunajec składa się z następujących ulic: Jana Pawła II, Krajowe, Gliczarowska, Za Torem, Kościuszki, Witosa, Miłośników Podhala, Generała Galicy, Piłsudskiego, Skupniowej i Batorego. Najniżej położona, najstarsza część wsi nosi do dzisiaj historyczną nazwę „Sołtystwo”, natomiast wierchowe części Białego Dunajca to: Tatary, Dańkowe, Gile i Stołowe. Przez Biały Dunajec przepływa górski potok o tej samej nazwie. Przez miejscowość przechodzi też łącząca Kraków z Zakopanem droga krajowa nr 47, będąca częścią Zakopianki. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Najdawniejsza historyczna wzmianka o Białym Dunajcu pochodzi z 1564 r., kiedy to lustratorzy dóbr królewskich wymienili tę osadę jako nową, w której było sześciu kmieci. Akt lokacyjny Białego Dunajca został wystawiony w piętnaście lat później 23 lutego 1579 r. Zasadźcą wsi osadzonej na prawie niemieckim został kmieć Jędrzej Pawlik, który był też pierwszym sołtysem. Po nim funkcję sołtysa pełnili jego potomkowie, którzy za udział w wojnach na kresach Rzeczypospolitej (m.in. z Rosją za króla Stefana Batorego, czy z Turcją za króla Zygmunta III Wazy) zostali nobilitowani i uzyskali nazwisko Pawlikowski. W XVII wieku obszar wsi Biały Dunajec sięgał wierzchołków Tatr. Podstawą utrzymania białodunajczan była hodowla owiec (w 1692 r. naliczono ich 2 tys.sztuk).

W czasie rozbiorów jako część Galicji, Biały Dunajec trafił pod panowanie Austrii. W 1809 roku na licytacji Biały Dunajec i osiem innych wsi oraz rozległe terytoria tatrzańskie, zostały sprzedane Tomaszowi Uznańskiemu. Podczas autonomii galicyjskiej w roku 1865, ustawą Sejmu Krajowego utworzono samorząd gminny. Kadencja wójta i rady trwała wówczas 5 lat. Już wtedy gmina białodunajecka miała własny herb przedstawiający na błękitnym tle poziomo ułożoną białą rybę a nad nią trzy złote gwiazdy sześcioramienne ułożone trójkątnie.

Biały Dunajec od czasów ustawy gminnej z 12 sierpnia 1866 r. miał następujących wójtów :

1867-1870 Stanisław Pawlikowski „Wojciechów”
1870-1873 Jan Pańszczyk „Tomalowski”
1873-1879 Jakub Stachowiec
1879-1882 Jan Marduła
1882-1886 Jędrzej Lichaj
1886-1892 Jan Matyga
1892-1898 Jan Świder
1898-1904 Józef Ślimak „Michalicek”
1904-1912 Franciszek Cudzich „Solorz”
1912-1919 Jan Świder
1919-1922 Franciszek Para
1922-1927 Ludwik Cudzich „Baca”
1927-1935 Wincenty Majerczyk „Podlipowski z kamieńca”

Rok 1935 – utworzenie dużych gmin zbiorczych w miejsce dotychczasowych mniejszych jednostkowych

Wójtowie gminy zbiorczej w Poroninie (do której został włączony Biały Dunajec) :

1935-1939 Wojciech Orawiec „Toporcyn” (ostatni z wyboru)
1939-1944 Franciszek Franosz „Bury”
1945 Franciszek Majerczyk
1946 Stanisław Tabasz
1948 Józef Komperda
1948-1954 Józef Stoch

Rok 1950 – likwidacja samorządu terytorialnego (gmin) oraz zniesienie urzędu wójta, starosty i wojewody, utworzenie gromady jako najniższego szczebla administracji państwowej

Rok 1954 – utworzenie gromady w Białym Dunajcu odrębnej od Poronina oraz przyjęcie nazwy organu przedstawicielskiego jako
Przewodniczący Gromadzkiej (a od 1975 Gminnej) Rady Narodowej :

1954-1956 Jan Zadorin
1956-1960 Jan Para „Młynarz”
1960-1961 Władysław Szaflarski
1961-1963 Mieczysław Skupień
1963-1968 Tadeusz Szefliński
1968-1969 Władysław Szaflarski
1969-1975 Tadeusz Szefliński
1975 Stanisław Klocek
1976 Tomasz Paplaczyk
1976-1981 Stanisław Klocek
1981-1983 Tadeusz Szefliński
1983-1984 Stanisław Łatek
1984-1990 Stanisław Sądelski

Rok 1972 – powołanie ustawą gmin w miejsce gromad i utworzenie funkcji naczelnika

Naczelnicy Gminy :

1973-1975 Stanisław Nędza-Kubiniec
1976-1979 Stanisław Wilczek
1979-1990 Antoni Wilk

Rok 1990 – współczesna ustawa o samorządzie gminnym i przywrócenie urzędu wójta (wybieranego przez radnych a od 2002 r. wybory bezpośrednie przez mieszkańców gminy)

Wójtowie Gminy :

1990-1998 Andrzej Majewski
1998-2002 Jan Gąsienica-Walczak
od 2002 Andrzej Jacek Nowak

W dniu 27 listopada 1873 r. w Białym Dunajcu przychodzi na świat Andrzej Galica, późniejszy generał, legionista Józefa Piłsudskiego, twórca Pułków Strzelców Podhalańskich, poseł, senator, poeta. W 1920 dowodził 21 Dywizją Piechoty Górskiej zwycięsko pokonując wojska Lenina pod Warszawą . Jego pomnik znajduje się przy Urzędzie Gminy w Białym Dunajcu. W roku 1884 galicyjska c.k. rada szkolna krajowa zorganizowała w Białym Dunajcu filialną szkołę, która mieściła się w prywatnym domu, dzierżawionym na cele oświatowe. W 1889 roku białodunajczanie przystąpili do budowy własnej szkoły. Zlokalizowana ona jest w dolnej części wsi i nosi imię Kazimierza Wielkiego. W roku 1910 wybudowano drugi budynek szkolny, w górnej części wsi, noszący imię Świętej Jadwigi Królowej Polski. W roku 1902 została założona Ochotnicza Straż Pożarna. W latach 1913-1914 w pensjonacie Teresy Skupień mieszkał Włodzimierz Lenin. W 1919 roku wybudowano fabrykę tektury korzystającą z energii z turbin wodnych napędzanych siłami potoku Biały Dunajec. W latach 20. powstał też młyn walcowo-turbinowy. Jeżeli chodzi o administrację kościelną, to Biały Dunajec należał początkowo do parafii nowotarskiej a później do Szaflar. Pod koniec XIX wieku białodunajczanie podjęli starania o budowę kościoła. Zostały one uwieńczone powodzeniem dopiero w okresie dwudziestolecia międzywojennego, kiedy to wybudowano kościół oraz ustanowiono w 1938 roku samodzielną parafię pw. Matki Bożej Królowej Aniołów. Górna część Białego Dunajca (ul. Batorego, ul. Generała Galicy, ul. Miłośników Podhala, ul. Piłsudskiego, ul. Skupniowa) należy do parafii Poronin od samego początku jej istnienia (1834).

W latach pięćdziesiątych nastąpiła elektryfikacja wsi. W latach sześćdziesiątych wybudowano dom nauczyciela i ośrodek zdrowia. W roku 1964 założono urząd pocztowy, a od roku 1973 Biały Dunajec jest siedzibą filii banku spółdzielczego. W latach dziewięćdziesiątych wieś została zwodociągowana, skanalizowana i przeprowadzono telefonizację na szeroką skalę. W 2006 roku wybudowano Gminną Halę Sportową.

Data dodania: 13.04.2021 14:09

Autor: Sebastian

Kategorie: Historia

Kalendarz